کوکی چیست؟
احتمالاً تجربه کرده‌اید که وقتی به یک وب‌سایت وارد می‌شوید، از شما خواسته می‌شود تا به کوکی‌ها در مرورگر خود اجازه دسترسی دهید. شاید سوالی که برایتان پیش آمده باشد این باشد که کوکی‌ها چیستند و چه اهمیتی دارند. در واقع، کوکی‌ها در جهان امروزی اینترنت ابزاری حیاتی هستند که به بهبود تجربه کاربری کمک می‌کنند. آن‌ها به وب‌سایت‌ها این امکان را می‌دهند که اطلاعات مانند ورود به سیستم یا سبد خرید را به خاطر بسپارند. اما با این وجود، بسیاری از افراد نگرانی‌هایی درباره حریم خصوصی و داده‌های شخصی خود دارند. در این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم و می‌خواهیم ببینیم کوکی‌ها واقعاً چی هستند و آیا اینقدر که فکر می‌کنیم خطرناک هستند یا خیر.
کوکی‌ها به عنوان فایل‌های متنی، اطلاعاتی کوچک مانند نام کاربری و رمز عبور را برای شناسایی کامپیوتر شما در شبکه ذخیره می‌کنند. این اطلاعات در کامپیوتر کاربران به صورت فایل ذخیره شده و در زمان استفاده از وب‌سایت، به سرور ارسال می‌شوند.
هر کوکی دارای یک شناسه منحصر به فرد برای شما و کامپیوترتان است که هنگام مبادله کوکی بین کامپیوتر شما و سرور، سرور این شناسه را می‌خواند تا متوجه اطلاعات مربوطه شود. اجزای یک کوکی شامل نام، محتوا، زمان انقضا، مسیر، نوع ارسال و نحوه دسترسی است.کوکی‌ها می‌توانند اطلاعات مختلفی را در برگیرند و در واقع، نام و محتوای کوکی امر ضروری است. اما با تعیین محتوای دیگر، توسعه‌دهندگان می‌توانند به کارایی آن کمک کنند. به عنوان مثال، با تعیین مسیر کوکی، دامنه یا مسیری را برای کوکی مشخص می‌کنند.
به طور مثال، وقتی به یک وب‌سایت وارد می‌شوید و اطلاعات ورود شما به‌طور خودکار پر می‌شود، این نشان می‌دهد که از کوکی استفاده شده است و در ورود‌های بعدی نیازی به وارد کردن اطلاعات ندارید. همچنین، حتی اگر مرورگر را بسته و دوباره باز کنید، همچنان وارد حساب کاربری خود در وب‌سایت هستید؛ که این ویژگی نیز با کمک نگهداری کوکی تحقق می‌یابد.
بررسی انواع کوکی بر اساس عملکرد
تنوع در نحوه عمل کوکی‌ها بسیار وسیع است و می‌تواند بر اساس ماهیت وظیفه‌ای که بر عهده دارند، متفاوت باشد. برخی از آن‌ها برای تضمین بارگیری صحیح وب‌سایت لازم است، در حالی که دیگری برای اهداف بازاریابی استفاده می‌شوند. با آشنایی با انواع کوکی‌ها، می‌توانید در صورت بازدید از وب‌سایت، تصمیم بگیرید که کدام نوع کوکی‌ها را می‌خواهید اجازه دهید. در زیر به بررسی انواع کوکی‌ها در مرورگر می‌پردازیم:
- کوکی‌های جادویی (Magic cookies):
این نوع کوکی‌ها به عنوان بسته‌های اطلاعاتی شناخته می‌شوند که بدون تغییر در داده‌ها ارسال و دریافت می‌شوند. اصطلاحاً، کوکی‌های جادویی توکن‌هایی از داده‌ها هستند که به سرورها و مرورگرهای وب اجازه برقراری ارتباط را می‌دهند. ابتدا توسط برنامه‌نویسان یونیکس برای احراز هویت و ردیابی کاربران در یک سیستم استفاده می‌شدند.
- کوکی‌های HTTP:
این نوع کوکی‌ها به‌طور خاص برای مرورگرهای وب ساخته شده‌اند تا اطلاعات مربوط به session هر کاربر (مدت زمانی که هر کاربر داخل سایت می‌گذارند) را شخصی‌سازی و ذخیره کنند. آن‌ها برای شناسایی شما هنگام بازدید از یک سایت جدید ایجاد می‌شوند و وب‌سرور این اطلاعات را به صورت کوکی به مرورگرتان می‌فرستد.
- کوکی‌های سشن (Session cookies):
این نوع کوکی‌ها فقط در طول پیمایش یک وب‌سایت استفاده می‌شوند و در حافظه RAM ذخیره شده و هیچگاه روی هارد دیسک نوشته نمی‌شوند. بعد از پایان سشن، به طور خودکار حذف می‌شوند و معمولاً برای اضافه کردن کالا به سبد خرید و پیگیری آن استفاده می‌شوند.
- کوکی‌های پایا (Persistent cookies):
این نوع کوکی‌ها برای ردیابی و جمع‌آوری اطلاعات در مورد شما استفاده می‌شوند و تا زمان تنظیم‌شده ماندگار می‌مانند. آن‌ها برای احراز هویت و ردیابی کاربران و همچنین برای اطلاعات ماندگار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- کوکی‌های موقت (Temporary cookies):
این نوع کوکی‌ها با خروج از وب‌سایت یا بستن مرورگر پاک می‌شوند و به صورت موقتی برای نگهداری اطلاعات استفاده می‌شوند. این شامل کوکی‌هایی است که session را نگهداری می‌کنند و یا زمان‌دار هستند و پس از مدت زمان تعیین‌شده منقضی می‌شوند.
- کوکی‌های اولیه (First Party Cookies):
کوکی‌های اولیه (First Party Cookies) مختص به وب‌سایتی هستند که آن‌ها را ایجاد کرده‌اند و تنها به این وب‌سایت ارتباط دارند. این کوکی‌ها به عنوان یک وسیله امن برای بهبود تجربه کاربری مورد استفاده قرار می‌گیرند و اطلاعات مربوط به وب‌سایت را ذخیره می‌کنند، از جمله سابقه مشاهده‌ها و تنظیمات شخصی.
- کوکی‌های سوم‌شخص (Third Party Cookies):
کوکی‌های سوم‌شخص (Third Party Cookies) به وب‌سایت‌هایی اشاره دارند که با دامنه اصلی مشخص شده در نوار آدرس مرورگر متفاوت هستند. این نوع کوکی‌ها معمولاً برای اهداف ردیابی و تبلیغات استفاده می‌شوند و اطلاعات را به وب‌سایت‌های دیگر ارسال می‌کنند. مثلاً، اگر علی می‌خواهد از وب‌سایت jeans.example.com خرید کند ولی یک کوکی از دامنه example.ad-network.com نیز در مرورگرش وجود داشته باشد، اطلاعات فعالیت‌های علی به دامنه jeans.example.com ردیابی خواهد شد، حتی اگر او از وجود این کوکی آگاه نباشد.
- کوکی‌های زامبی (Zombie Cookies):
کوکی‌های زامبی (Zombie Cookies) نوع خاصی از کوکی‌های سوم‌شخص و پایا هستند که به صورت دائمی روی کامپیوتر کاربر نصب می‌شوند و حتی پس از حذف آن‌ها، دوباره ظاهر می‌شوند. این کوکی‌ها معمولاً برای ردیابی تاریخچه جست‌وجوی کاربران و ایجاد محدودیت‌ها در وب‌سایت‌ها استفاده می‌شوند و در برخی موارد توسط هکرها نیز ساخته می‌شوند تا به سیستم کاربران آسیب بزنند.
بررسی کاربرد کوکی
هدف اصلی استفاده از کوکی در مرورگر بهبود تجربه کاربری در حین استفاده از اینترنت است. با ذخیره اطلاعات مربوط به بازدیدهای گذشته، وب‌سایت‌ها می‌توانند صفحات را به شکلی که با ترجیحات کاربر همخوانی دارد بارگیری کنند. علاوه بر این، کوکی‌ها در مرورگر برای مواردی همچون:
- تنظیم زبان موردنظر برای نمایش وب‌سایت
- به‌خاطرسپردن آیتم‌های موجود در سبد خرید
- احراز هویت
- جلوگیری از تقلب و کلاهبرداری
- نمایش تبلیغات هدفمند با توجه به سوابق و جست‌وجوهای شما
- ردیابی نحوه تعامل شما با تبلیغات
- شخصی‌سازی وب‌سایت یا پنل مربوطه
- تکمیل خودکار فرم‌ها
استفاده از کوکی‌ها نه‌تنها به نفع کاربر است، بلکه توسعه‌دهندگان وب‌سایت‌ها نیز می‌توانند از آن‌ها بهره ببرند. به‌عنوان مثال، کوکی‌ها به‌صورت محلی در دستگاه کاربران ذخیره می‌شوند که به این وسیله، فضای ذخیره‌سازی در سرورهای وب‌سایت آزاد می‌شود که این در هزینه‌های نگهداری و ذخیره‌سازی سرور نیز صرفه‌جویی می‌کند.
فعال کردن کوکی در مرورگر
شما می‌توانید تصمیم بگیرید که کوکی‌ها در مرورگر شما فعال باشند یا خیر؛ این به اختیار شما بستگی دارد. اگر تصمیم بگیرید که کوکی‌ها را فعال کنید، می‌توانید به راحتی تعداد آن‌ها را محدود یا حذف کنید. با فعال‌سازی کوکی‌ها، فعالیت در وب‌سایت‌ها راحت‌تر می‌شود؛ اما برای برخی از افراد، اهمیت امنیت کوکی‌ها بیشتر از راحتی کاربری است. برای فعال‌سازی کوکی‌ها، می‌توانید از مراحل زیر استفاده کنید:
- به بخش کوکی در تنظیمات رفته و آن را پیدا کنید؛ معمولا در قسمت تنظیمات > حریم خصوصی قرار دارد.
- روی باکس‌هایی که به ذخیره یا اجازه دادن کوکی مربوط می‌شود کلیک کنید (اجازه ذخیره داده‌های محلی).
- اگر نمی‌خواهید کوکی‌ها فعال باشند، می‌توانید باکس‌ها را از حالت تیک برداری خارج کنید.
چطور کوکی مرورگر را حذف یا غیر فعال کنیم؟
از آنجایی که اطلاعات موجود در کوکی‌ها ثابت است و تغییر نمی‌کند، خود کوکی‌ها به تنهایی خطری ندارند و قادر به آلوده کردن رایانه‌ها با ویروس یا بدافزارهای دیگر نیستند. با این حال، برخی از حملات سایبری ممکن است کوکی‌ها را به دست بیاورند و به جلسات مرور شما دسترسی پیدا کنند. یکی از موارد خطرناک توانایی آن‌ها برای ردیابی تاریخچه مرور افراد است، بنابراین باید مواظب کوکی‌ها باشید، به‌ویژه کوکی‌های شخص ثالث.
حذف کوکی‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا خطرات نقض حریم خصوصی را کاهش دهید. این کار به راحتی قابل انجام است، اما ممکن است باعث سخت‌تر شدن مرور برخی از وب‌سایت‌ها شود. بدون کوکی، کاربران ممکن است مجبور شوند هر بار که وارد وب‌سایت می‌شوند، داده‌های خود را مجددا وارد کنند. مرورگرهای مختلف کوکی‌ها را در مکان‌های مختلف ذخیره می‌کنند، اما معمولا می‌توانید:
- آن‌ها را در بخش تنظیمات > حریم خصوصی پیدا کنید.
- دستورالعمل‌های موجود برای مدیریت یا حذف کوکی‌ها را دنبال کنید.
برای حذف کوکی‌های ردیابی و انواع مخرب‌تر، بهتر است از برخی نرم‌افزارهای امنیتی اینترنتی استفاده کنید. قبل از حذف کوکی‌ها، به راحتی استفاده از وب‌سایت مورد نظر خود را ارزیابی کنید. در بیشتر موارد، کوکی‌ها به بهبود تجربه وب کمک می‌کنند، اما باید با دقت استفاده شوند.